FUNDACJA TUMULT

Fundacja TUMULT założona została na początku 1989 r. przez Marka Żydowicza, absolwenta konserwatorstwa i muzealnictwa na wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Była to jedna z pierwszych prywatnych fundacji kulturalnych w Polsce, działająca niezależnie od ówczesnych instytucji i władz kulturalnych. Od samego początku celem Fundacji było inicjowanie, wspieranie i realizowanie działań w zakresie kultury i sztuki oraz nauk humanistycznych.

W 1990 Fundacja zaproponowała przejęcie zniszczonego budynku dawnego zboru ewangelickiego na Rynku Nowomiejskim w Toruniu na cele kulturalne tj. galerię sztuki, salę koncertową, miejsce spotkań ludzi kultury i nauki. Pomysł ten poparły władze kościoła ewangelickiego, prawosławnego i katolickiego oraz naukowcy, artyści i mieszkańcy Torunia. W maju 1990 roku Fundacja otrzymała zbór i natychmiast przystąpiła do jego remontu (nie naruszając struktury zabytkowej). Od tego czasu pokryto dach w całości nową dachówką, wyremontowano pomieszczenia w wieży i na poddaszu (urządzając w nich biura Fundacji) odgruzowano i zrealizowano wstępną regotyzację piwnic, doprowadzono nowe przyłącza elektryczne i centralnego ogrzewania. W wyremontowanej i nowo wyposażonej sali głównej odbyło się przez ostatnie lata kilkadziesiąt imprez kulturalnych i artystycznych, w tym wiele wystaw, koncertów i przedstawień teatralnych.

Głównym przedsięwzięciem Fundacji jest organizacja od 1993 roku uznanego w całym filmowym świecie Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych CAMERIMAGE odbywającego się od 2019 roku znów w Toruniu.

HISTORIA BUDYNKU - SIEDZIBY FUNDACJI

Siedzibą Fundacji TUMULT jest dawny kościół ewangelicki, usytuowany na środku Rynku Nowomiejskiego w Toruniu. Kościół wybudowano w latach 1818-1824 według projektu opracowanego w pracowni Karola Fryderyka Schinkla (jednego z najwybitniejszych architektów I poł. XIX w. w Europie).

Zbór posiada wysoką wartość zabytkową i artystyczną. W znacznym stopniu zachowała się oryginalna architektura wnętrza, co należy do rzadkości, bowiem większość wnętrz kościołów ewangelickich w Polsce została zniszczona lub adaptowana na świątynie katolickie. Stanowi on jeden z najwcześniejszych w architekturze XIX wieku przykładów tzw. stylu arkadowego (Rundbogenstil), będącego kompilacją architektury wczesnochrześcijańsko-bizantyjskiej oraz włosko-romańskiej, a który do pełnego rozkwitu i znaczenia doszedł dopiero około 1840 roku (w twórczości m. in. H. Hübscha, G. Tempera czy L. Persiusa). Odwołanie się do takiego zestawu motywów architektonicznych przy wznoszeniu budowli sakralnej uwarunkowane było względami ideowymi, tj. chęcią unaocznienia wyznawanej przez ewangelików koncepcji powrotu do zasad życia pierwotnej wspólnoty chrześcijańskiej, kierującej się na co dzień wskazaniami Ewangelii. Część zabytkowego wyposażenia kościoła (w tym XVIII-wieczny obraz Adoracja Baranka Apokaliptycznego) została przeniesiona do kościoła ewangelicko-augsburskiego św. Szczepana przy Wałach gen. Sikorskiego. Stamtąd w latach 50. obraz ołtarzowy Chrystus Zmartwychwstały, malowany przez Paula Händlera (1891) dostał się do ewangelickiego kościoła Św. Trójcy w Warszawie, a klasycystyczne retabulum do Starej Iwicznej. Dzwony przeniesiono do katedry w Pelplinie, ambonę do kościoła św. Antoniego w Toruniu na Wrzosach. Organy uległy całkowitej dewastacji.

W miejscu obecnego obiektu stał do XVII wieku gotycki ratusz Nowego Miasta, który, po połączeniu się w 1454 roku Starego i Nowego Miasta Torunia, utracił swoją pierwotną funkcję. W 1667 roku został przekazany decyzją Rady Miejskiej gminie ewangelickiej na nowy dom modlitwy. W ciągu dwóch kolejnych lat dokonano przystosowania budynku do celów sakralnych i 4 grudnia 1668 roku oddano go do użytku jako nowomiejski ewangelicki kościół farny pod wezwaniem św. Trójcy.

Budynek został dotkliwie zniszczony w czasie wojen napoleońskich, w wyniku czego przystąpiono w czerwcu 1818 roku do jego rozbiórki, pozostawiając część fundamentów i murów obwodowych. 31 października 1824 roku nastąpiło uroczyste otwarcie nowego kościoła pod dawnym wezwaniem św. Trójcy, wybudowanego według projektu Wyższej Deputacji Budowlanej w Berlinie. Projekt wykonano najprawdopodobniej w pracowni Karola Fryderyka Schinkla, którego osobowość artystyczna dominowała w tym czasie w Deputacji. Wskazują na to, między innymi, pewne stylistyczne analogie z innymi projektami tego architekta powstałymi w tym czasie dla kościoła ewangelickiego w Hemer w Westfalii (1818), kościoła ewangelickiego Nowego Miasta w Magdeburgu (1818) czy kościoła katolickiego w Kwidzynie (1820).

Oddany do użytku w 1824 roku obiekt różnił się od pierwotnego założenia architektonicznego Schinkla, który przewidywał bazylikowy układ wnętrza (nawa główna wyższa od naw bocznych i oświetlona przez okna umieszczone ponad dachami naw bocznych). Zrealizowany ostatecznie projekt budynku o układzie halowym (wszystkie nawy równej wysokości) oraz drewnianymi filarami, emporami i stropem został wykonany według przekształceń wymuszonych przez katastrofę budowlaną w 1820 roku, na której skutek zawaliły się murowane filary wewnętrzne wspierające empory boczne, co pociągnęło za sobą załamanie się dachu i uszkodzenia ścian bocznych.

Budowla pełniła funkcje świątyni protestanckiej do 1918 roku. W okresie międzywojennym zaadaptowano ją na prawosławny kościół garnizonowy św. Mikołaja, natomiast po II wojnie światowej mieściły się tutaj magazyny.

W 1988 roku komunistyczne władze Torunia przeznaczyły popadający w ruinę zabytek na dom handlowy. Przeciwko tej decyzji wystąpiła Fundacja TUMULT - założona na początku 1989 roku. Fundacja zaproponowała przejęcie dawnego zboru na cele kulturalne tj. galerię sztuki, salę koncertową, miejsce spotkań ludzi kultury i nauki. Pomysł ten poparły władze kościoła ewangelickiego, prawosławnego i katolickiego oraz naukowcy, artyści i mieszkańcy Torunia. W maju 1990 roku Fundacja zakupiła zbór i natychmiast przystąpiła do jego remontu (nie naruszającego struktury zabytkowej). W ciągu 8 miesięcy wykonano podstawowe prace zabezpieczające, pokryto dach w całości nową dachówką, wyremontowano pomieszczenia w wieży i urządzono w nich biura Fundacji. Doprowadzono nowe przyłącza elektryczne i centralnego ogrzewania. Gotyckie piwnice ratusza, zasypane podczas budowy kościoła, zostały odgruzowane i poddane regotyzacji. W chwili obecnej, dzięki staraniom Fundacji, zabytkowy zbór odzyskał dawną świetność, dzięki gruntownym i kompleksowym zabiegom konserwatorskim.

REMONT I PRACE KONSERWATORSKIE

W 1990 Fundacja zaproponowała przejęcie zniszczonego budynku dawnego zboru ewangelickiego na Rynku Nowomiejskim w Toruniu na cele kulturalne tj. galerię sztuki, salę koncertową, miejsce spotkań ludzi kultury i nauki. Pomysł ten poparły władze kościoła ewangelickiego, prawosławnego i katolickiego oraz naukowcy, artyści i mieszkańcy Torunia. W maju 1990 roku Fundacja otrzymała zbór i natychmiast przystąpiła do jego remontu (nie naruszając struktury zabytkowej). Od tego czasu pokryto dach w całości nową dachówką, wyremontowano pomieszczenia w wieży i na poddaszu (urządzając w nich biura Fundacji) odgruzowano i zrealizowano wstępną regotyzację piwnic, doprowadzono nowe przyłącza elektryczne i centralnego ogrzewania. W wyremontowanej i nowo wyposażonej sali głównej odbyło się przez ostatnie lata kilkadziesiąt imprez kulturalnych i artystycznych, w tym wiele wystaw, koncertów i przedstawień teatralnych.

Z początkiem 1998 roku przystąpiono do intensywnych prac w odgruzowanych, gotyckich piwnicach zboru. W jednej z komór piwnicznych (zajmowanej w części przez relikty gotyckiego więzienia) w 2002 roku wykonano toalety, stanowiące zaplecze sanitarne dla sali głównej. Pozwoliło to w większym zakresie wykorzystywać salę główną zabytkowego obiektu.

Z uwagi na fakt, że w skutek działania negatywnych warunków atmosferycznych elewacje budynku i wieży zabytkowej siedziby Fundacji TUMULT były już w dużym stopniu skorodowane, w 2004 roku podjęte zostały prace konserwatorskie. Zaplanowane na ten rok prace obejmowały powierzchnię wieży i elewacji północnej zboru poewangelickiego, ponieważ tam występowały największe zniszczenia materiału ceramicznego. Prace konserwatorskie przy elewacji wieży polegały na oczyszczeniu elewacji z nawarstwień przy pomocy pary wodnej pod kontrolowanym ciśnieniem oraz słabego roztworu kwasu fluorowodorowego; wykuciu cegieł przeznaczonych do wymiany; usunięciu zwietrzałych oraz wykonanych z niewłaściwego materiału spoin; demontażu i ponownym wmurowaniu obluźnionych kształtek gzymsów; wmurowaniu nowych cegieł i kształtek o wymiarach cegieł oryginalnych w miejsca ubytków; uzupełnieniu ubytków w cegłach i kształtkach; spoinowaniu muru wykonane na wzór zaprawy oryginalnej; malowaniu całego muru laserunkowo na kolor cegły; hydrofobizacji elewacji ceglanej; uzupełnieniu miedzianych obróbek blacharskich.

W latach 2005 - 2007 zostały wykonane prace konserwatorskie na elewacji ceglanej zachodniej, wschodniej i południowej ściany budynku. Odtworzono ubytki materiału ceramicznego, przeprowadzono hydrofobizację powierzchni oraz przywrócono pierwotny czerwony kolor budynku.

Prace odbywały się bez opóźnień, zgodnie z harmonogramem prac sformułowanym przed podjęciem działań. Prace konserwatorskie zachowawcze elewacji budynku dawnego zboru ewangelickiego zostały sfinansowane i rozliczone ze środków Kontraktu Wojewódzkiego, Miejskiego Konserwatora Zabytków w Toruniu oraz środków własnych Fundacji.

W roku 2010 Fundacja dokonała gruntownego remontu i modernizacji Głównej Sali dawnego zboru, nadając jej ostateczny szlif i dostosowując ją do celów wystawienniczych i kinowych w sposób nowoczesny, aczkolwiek spójny z zabytkowym charakterem całego budynku. Dokonano również montażu instalacji centralnego ogrzewania, której brak na Sali Głównej powodował niemożność jej wykorzystywania w miesiącach jesienno-zimowych.

Podjęte działania podniosły atrakcyjność turystyczną budynku oraz poprawiły wizerunek tej części toruńskiej Starówki. Rynek Nowomiejski wraz ze zborem wpisano do przewodnika „Polska Pięknieje” obok innych 44 niezwykłych miejsc w Polsce ("Polska pięknieje" ukazał się na rynku jako bezpłatny dodatek do tygodnika "Przekrój" 17 kwietnia 2008).

Poniżej znajduje się galeria fotografii z pierwszych etapów remontu siedziby fundacji, pokazująca stan budynku w momencie jego zakupu oraz skalę podjętego wyzwania. 

OKNA 2023
OKNA 2022

Zgłaszanie nieprawidłowości - informacja

Instytucja Zarządzająca Programem Infrastruktura i Środowisko, przywiązuje szczególną wagę do zapewnienia realizacji projektów w ramach Programu w sposób etyczny, jawny i przejrzysty.

Dlatego też stworzone zostało proste narzędzie do zgłaszania wszelkich nieprawidłowości dotyczących projektów finansowanych ze środków pochodzących z Programu Infrastruktura i Środowisko.

Przekazywane sygnały o nieprawidłowościach pozwolą na wprowadzenie odpowiednich środków zaradczych oraz przyczynią się do zapewnienia najwyższych standardów realizacji projektów.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat lub zgłosić nieprawidłowości - przejdź na stronę programu Infrastruktura i Środowisko.

OKNA

NAGRODA MKIDN 2006

NAGRODA MKIDN

NAGRODA PISF 2008

NAGRODA PISF 2008

NAGRODA MARSZAŁKA 2010

NAGRODA REGIONU KUJ-POM 2010

NAGRODA BSC 2007

NAGRODA BSC 2007

NAGRODA ARTS&BUSINESS 2006

NAGRODA ARTS & BUSINESS 2006

NAGRODA WELCOME FEST. 2013

NAGRODA WELCOME FESTIVAL

NAGRODA TURYSTA 2012

NAGRODA TURYSTA 2012

NAGRODA PSC 2012

NAGRODA PSC 2012

NAGRODA IMAGO 2003

NAGRODA IMAGO 2003